Wat hebben we bereikt en wat hebben we daarvoor gedaan?

De gemeente is binnen het thema onderwijs verantwoordelijk voor verschillende taken: de Lokale Educatieve Agenda (LEA), de Leerplichtwet, het voorkomen van voortijdig schoolverlaten (vsv), onderwijsachterstandenbeleid, een goede aansluiting tussen jeugd- en onderwijszorg, leerlingenvervoer, onderwijshuisvesting en de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Schoolverzuim is een belangrijke indicator voor schooluitval. Wij richten ons daarom op preventie, onder meer door de inzet van leerplichtspreekuren op scholen. Jongeren zonder startkwalificatie blijven kwetsbaar op de arbeidsmarkt. Door het vervullen van deze taken kunnen leerlingen hun ontwikkelingsmogelijkheden optimaal benutten en sluiten zij hun (school)loopbaan af met een diploma dat aansluit bij hun capaciteiten en interesse. Met het behalen van een startkwalificatie worden hun kansen op een duurzame plek op de arbeidsmarkt en financiële zelfredzaamheid vergroot. Jonge kinderen kunnen deelnemen aan voor- en vroegschoolse educatie (VVE) en peuteropvang.

Activiteiten

Toelichting

01. Zorgdragen voor onderwijshuisvesting

In 2023 hebben we een aantal panden voor tijdelijke huisvesting opgeleverd: bij de Adalbertusschool in Spaarndam en bij de Dik Tromschool en IKC Wereldwijs in Hoofddorp. Bij de Zwanebloem in Zwaanshoek is de voorbereiding voor tijdelijke huisvesting afgerond. In 2023 hebben we tevens gewerkt aan de planvorming van een groot aantal scholen, zoals onder meer de Kameleon en De Zwaan in Zwanenburg, Jong Geleerd in Halfweg, Westwijs in Rijsenhout, Buitenplaats Nassaupark, KC Natuurlijk! (voormalige Juliana van Stolbergschool ) en PI De Ster in Hoofddorp. Ook is de verhuizing van de leerlingen van PI De Ster voorbereid, welke in eind februari 2024 gepland staat. Tot slot is ook de eerste paal van de nieuwbouw voor het Hoofdvaart College en De Linie in Hoofddorp geslagen.

Afgelopen jaren heeft er een verkennend onderzoek plaatsgevonden rondom de mogelijkheden voor doordecentralisatie met betrekking tot de bouwopgave van onderwijshuisvesting. Dit ten behoeve van onder meer het positief verbeteren van de schuldpositie van de gemeente en het verhogen van de eigen verantwoordelijkheid en invloed op de bouwopgave voor de schoolbesturen. In gezamenlijkheid zijn deze onderzoeken afgerond en hebben niet geleid tot doordecentralisatie.

Het onderzoek naar de schuldpositie is afgerond: de enige manier om de schuldpositie te beïnvloeden, is door middel van doordecentralisatie. Gedurende de verkenning naar doordecentralisatie hebben schoolbesturen na overleg met ons ontdekt hoe doordecentralisatie eruit kan zien en wat de gevolgen zijn. De schoolbesturen in respectievelijk voortgezet onderwijs (VO) en primair onderwijs (PO) en speciaal onderwijs (SO) hebben aangegeven bedenkingen te hebben bij doordecentralisatie. Voor hen wegen de nadelen op dit moment zwaarder dan de voordelen. Samen met de schoolbesturen zijn we tot afronding van de discussie gekomen en hebben het proces afgesloten.

De ambities voor de Total Cost of Ownership benadering zijn nog actueel, de financiële onderbouwing van deze benadering is nog onderwerp van gesprek. Eind 2023 hebben de gemeente en de schoolbesturen in gezamenlijkheid een extern bureau geselecteerd voor het opstellen en begeleiden van een nieuw Integraal huisvestingsplan (IHP). Dit proces zal heel 2024 in beslag nemen en het nieuwe IHP zal gelden vanaf 2025.

02. Bevorderen van veilige scholen

We hebben in 2023 met VO-instellingen opnieuw ingezet op preventie en veiligheid. Na de actualisatie van het convenant Veiligheid In en Om School (VIOS) in 2022, is er binnen dit samenwerkingsverband in 2023 gewerkt aan een handelingskader. Dit kader biedt alle samenwerkingspartners handvatten voor het herkennen en aanpakken van onveilige situaties. Dit bevordert het sneller herkennen van onveilige situaties en de samenwerking om deze gedegen op te lossen. Het handelingskader wordt in 2024 ondertekend door alle partners van het VIOS. De stuurgroep is twee keer samengekomen, waarbij focusgebieden werden vastgesteld. In 2023 was er, net als het jaar ervoor, elke twee maanden overleg met alle samenwerkingspartners om signalen in en om school te bespreken. Dit gebeurt met VO-scholen (zorgcoördinatoren/ veiligheidscoördinatoren), Halt, politie, Brijder en MeerWaarde (jongerenwerk). Wij hebben daarbij een faciliterende rol. Signalen en veiligheidsonderwerpen werden besproken middels een lessenmenukaart, waarin ons gesubsideerde gastlesaanbod staat, en tips voor wat de scholen zelf kunnen inkopen of gratis kunnen inzetten. We hebben onze activiteiten van het voorgaande jaar dus gecontinueerd, maar ook uitgebreid met:

• een Halt spreekuur op één van de VO-scholen. Deze pilot is succesvol afgerond en wordt nu ook op andere VO-scholen geïmplementeerd;

• de YouChoose campagne met scholentour, waar VO- en MBO scholen het mobiele medialab van de politie op bezoek kregen, waardoor leerlingen op laagdrempelige wijze zijn voorgelicht over de risico's van steekwapenbezit, is nu ook uitgebreid naar drugscriminaliteit;

• de YouChoose scholentour is ook uitgebreid met een rechtbankles in nauwe samenwerking met de rechtbank in Haarlem. De lessen worden gegeven door een kinderrechter, een officier van justitie en een advocaat.

03. Bevorderen van passend onderwijs

Afgelopen jaar hebben we een intensieve samenwerking gehad met de samenwerkingsverbanden PO en VO om te zorgen voor zo passend mogelijk onderwijs voor kinderen met extra ondersteuningsbehoeften. Bij de twee middelbare beroepsopleidingen (MBO's) in onze gemeente zitten we gezamenlijk aan tafel om de extra hulp die ze geven aan studenten met extra ondersteuningsbehoeften met hen te bespreken. Om onderwijs passend te maken is er soms extra inzet van jeugdhulp nodig. We hebben zeer regelmatig overleg met onderwijspartners en jeugdhulpaanbieders om een combinatie van onderwijs en jeugdhulp voor een groep of voor een individueel kind vorm te geven. We hebben in enkele gevallen maatwerkovereenkomsten opgesteld om te voorkomen dat een kind naar het speciaal onderwijs moest gaan. Daarnaast zijn we vanaf schooljaar 2023-2024 gestart met het vormgeven van onderwijszorgarrangementen voor groepen kinderen.

04. Uitvoeren van de Lokale Educatieve Agenda (LEA) 2021-2024

Vanuit de Wet op het primair onderwijs en de Wet op het voortgezet onderwijs heeft de gemeente de taak om minimaal één keer per jaar te overleggen met de schoolbesturen voor primair en voortgezet onderwijs en de houders van kinderopvangorganisaties. Dit overleg is gericht op het maken van gezamenlijke afspraken over: het bevorderen van integratie, het voorkomen van segregatie, het afstemmen van toelatings- en inschrijvingsprocedures en het bestrijden van onderwijsachterstanden.

Binnen onze gemeente overleggen wij met de schoolbesturen, samenwerkingsverbanden passend onderwijs en kinderopvangorganisaties. Twee keer per jaar houden wij een bestuurlijk LEA-overleg. In 2023 hebben we samen met het onderwijsveld en kinderopvang de LEA opnieuw vormgegeven, waarbij de wettelijke taken leidend zijn. Vanwege het lerarentekort in het onderwijs, is door de schoolbesturen, de kinderopvang, het UWV en de gemeente de Taskforce lerarentekort in het primair onderwijs opgericht. Via deze Taskforce wordt gezocht naar potentiële leerkrachten voor het onderwijs. De gemeente faciliteerde deze Taskforce. Per 2023 hebben de schoolbesturen de Taskforce overgenomen. Binnen onze Lokale Educatieve Agenda is dit thema geagendeerd. Het Juniorcollege is door de schoolbesturen geëvalueerd in 2023. In 2024 informeren de schoolbesturen de gemeente hierover. Verder is er veel inzet gepleegd op de vormgeving van het nieuwkomersonderwijs in onze gemeente. Er is door de gemeente voor zowel het PO als het VO tijdelijk extra onderwijshuisvesting beschikbaar gesteld in de vorm van verplaatsbare units. Kinderen van (Oekraïense) vluchtelingen en statushouders kunnen hierdoor deelnemen aan de reguliere taalklassen. Het expertisecentrum nieuwkomers is volop in ontwikkeling, er is bijvoorbeeld een centraal aanmeldpunt voor onderwijs aan nieuwkomers.

05. Uitvoeren onderwijsachterstandenbeleid

Met de aanpak taal- en onderwijsachterstanden willen we bereiken dat kinderen en jongeren op passend niveau onderwijs kunnen volgen.

Doelgroeppeuters van 2½ tot 4 jaar met een (risico op een) achterstand in de Nederlandse taal konden deelnemen aan voorschoolse educatie (VE). Door spreiding van het VE-aanbod in de gemeente en door het gebruik van een digitale VE-monitor is ingezet op een zo groot mogelijk bereik van doelgroeppeuters. Doel van het VE-aanbod is taalachterstanden zo veel mogelijk te voorkomen of te verminderen. Door het VE-aanbod in de kinderopvang en door inzet van Taalcoaching in het Onderwijs (TIO) voor kinderen die bij de start in het basisonderwijs in groep 1 of 2 (vroegschoolse fase) (nog) een taalachterstand hadden, hebben kinderen een betere start kunnen maken in het basisonderwijs. In 2023 is gestart met een nieuw, digitaal overdrachtsformulier, De Kleine Meerwijzer. Hiermee wordt de overdracht van VE naar het PO en de doorgaande ontwikkellijn geoptimaliseerd. In 2023 is een tijdelijk landingsprogramma gerealiseerd voor Afghaanse en Oekraïense kinderen tot juli 2023. In samenwerking met het onderwijs en de samenwerkingsverbanden heeft dit vorm gekregen.

06. Aanpakken schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten

In 2023 zagen wij een stijging van het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters (vsv’ers) van 1,61% naar 1,98%. Dit was een landelijke ontwikkeling. Het uitvalpercentage in onze gemeente lag nog onder het landelijke gemiddelde van 2,34%. Wij hadden een streefcijfer van 1,77%.

De stijging had verschillende oorzaken. De belangrijkste oorzaak was motivatieproblematiek bij de jongeren. Daarnaast zijn scholen in de coronaperiode soepeler omgegaan met hun overgangsbeleid. Bij de terugkeer naar de reguliere overgangsnormen zijn leerlingen alsnog uitgevallen. Tenslotte was het door de krapte op de arbeidsmarkt voor veel leerlingen aantrekkelijk om te gaan werken in plaats van onderwijs te volgen. Meer structurele oorzaken van schooluitval waren multi-probleem situaties en een verkeerde studiekeuze.

Vanuit de aanpak van voortijdig schoolverlaten zijn alle jongeren die zonder startkwalificatie van school af zijn gegaan minimaal twee keer per jaar benaderd. Dit gebeurde telefonisch, schriftelijk of met een huisbezoek. Deze jongeren werden begeleidingstrajecten aangeboden om terug te keren naar onderwijs, richting werk of een combinatie van leren en werken.

Bij schoolverzuim werd het gesprek aangegaan met de leerlingen, ouders en school. Samen werd onderzocht wat er nodig was om het verzuim te stoppen en de schoolgang te hervatten. Er is maatwerk toegepast waarbij de focus lag op zorg en meekomen. Ook is er bijzondere aandacht uitgegaan naar langdurig verzuimers en thuiszitters. Voor deze groep werd gedaan wat nodig was om de duur van het verzuim te beperken en instroom op passende onderwijsplekken te realiseren. Omdat schoolverzuim een belangrijke indicator is van schooluitval zijn er preventieve leerplichtspreekuren op scholen georganiseerd. Zowel bij de aanpak van schoolverzuim als voortijdig schoolverlaten is er intensief samengewerkt met de scholen, de jeugdgezondheidszorg, de schoolcoaches, de samenwerkingsverbanden en diverse maatschappelijke organisaties.

07. Bieden van onderwijsverbreding

Wij zijn als gemeente aangesloten bij de Gelijke Kansen Alliantie van het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap. Vanuit deze alliantie heeft het Kaj Munk college in Hoofddorp middelen ontvangen voor twee eenmalige interventies: de kanscoach en taalondersteuningslessen. De conclusie is dat deze interventies goed gewerkt hebben. De lessen die hieruit geleerd zijn worden meegenomen in het lesaanbod. Tevens wordt dit goede voorbeeld gedeeld met andere VO-scholen.

De coronaperiode heeft blijkens onderzoek een negatieve invloed gehad op de mentale gezondheid van de jeugd. Om te stimuleren dat jongeren elkaar weer vaker ontmoeten en in beweging komen is ook in 2023 het project HaarlemmerMEER Moves aangeboden. Met meerdere partners is een uitgebreid aanbod aan sport- en cultuuractiviteiten neergezet in het voorjaar en in de zomervakantie. In september was er speciaal voor de nieuwkomers op het ISK aan het begin van het nieuwe schooljaar een dag met veel sport en cultuuracties. In oktober volgden tijdens de herfstvakantie een jongerendag in Cpunt en een benefietwedstrijd. Honderden jongeren hebben meegedaan en waren enthousiast over het aanbod. We hebben alle scholen in Haarlemmermeer lessen aangeboden die gaan over natuur- en milieueducatie. Deze lessen sluiten aan bij de kerndoelen van het basisonderwijs, zijn interactief en gericht op ervaren en beleven. Dat geldt ook voor het cultuurprogramma dat het afgelopen jaar is aangeboden aan alle scholen. Afgelopen schooljaar hebben zes speciaal onderwijs scholen uit het primair speciaal onderwijs en één schakelklas vanuit het VO gebruik gemaakt van het aanbod zwemlessen die door ons worden gesubsidieerd.